Czwarty rynek biurowy w kraju z wyjątkowymi projektami

Największe inwestycje w Trójmieście przygotowywane są do realizacji przy gdańskim porcie lotniczym i gdyńskim nabrzeżu

Trójmiasto to jedna z najszybciej rozwijających się lokalizacji inwestycyjnych w Polsce, jak i w regionie CEE. Wyjątkowy charakter, standard i skala realizowanych i przygotowywanych do budowy na rynku trójmiejskim projektów idzie w parze z atrakcyjnym poziomem życia, który oferuje region. To, po Warszawie, Krakowie i Wrocławiu, kolejny ośrodek biznesowy w Polsce, którego zasoby biurowe przekroczą wkrótce poziom 1 mln mkw. powierzchni. Trójmiasto plasuje się w pierwszej trójce wśród regionów, w których powstaje najwięcej biur.  Jak oblicza Walter Herz, na trójmiejskim rynku w budowie jest aktualnie ponad 200 tys. mkw. powierzchni biurowych. 

- Oferta Trójmiasta, licząca dziś ponad 900 tys. mkw. nowoczesnej powierzchni, wzrośnie dzięki trwającej obecnie intensywnej rozbudowie w segmencie nieruchomości biurowych oraz realizacji przygotowywanych do budowy spektakularnych projektów w Gdańsku i Gdyni. W Gdańsku, obok rozwijającego się na terenach postyczniowych Nowego Miasta, powstać ma pierwsze w naszym kraju zagłębie biurowe przy porcie lotniczym, a Gdynia zaoferuje biura w budynkach położonych bezpośrednio przy nabrzeżu – informuje Mateusz Strzelecki, Partner i Head of Regional Markets w Walter Herz.   

Gdańska Oliwa, która  skupia prawie jedną trzecią trójmiejskiej oferty, jest dziś największym centrum biurowym w regionie. W rejonie skrzyżowania ulic Grunwaldzkiej i Kołobrzeskiej w Gdańsku mieści się największy ośrodek biznesowy w tej części kraju z Alchemią oferującą 112 tys. mkw. nowoczesnej powierzchni. Zlokalizowany jest tu także kompleks Olivia Business Centre z najwyższym budynkiem biurowym w Trójmieście Olivia Star mierzącą 156 metrów, gdzie w trakcie realizacji jest obecnie 55 metrowy biurowiec Olivia Prime B z 30 tys. mkw. powierzchni i jest jeszcze miejsce na nowe budynki.     

Na tym obszarze aktualnie inwestycję prowadzi także firma Skanska. czternastokondygnacyjny biurowiec Wave, który realizuje przyniesie 24,7 tys. mkw. powierzchni. Budynek osiągnął już docelową wielkość, a do użytkowania ma zostać oddany w czerwcu 2020 roku. W drugim etapie tego projektu planowana jest budowa kolejnego biurowca. Inwestor zamierza wykorzystać przy jego realizacji tzw. zielony beton. Betonowe płyty, położone od alei Grunwaldzkiej, mają redukować stężenie szkodliwych związków w powietrzu zanieczyszczonym smogiem miejskim i spalinami.  

Miasteczko biznesowe przy gdańskim lotnisku

Z ogromnym rozmachem w Gdańsku planowany jest natomiast projekt Airport City. Kompleks biurowców, który powstać ma naprzeciwko lotniska im. Lecha Wałęsy, dostarczy ponad 120 tys. mkw. powierzchni użytkowej. W nowym centrum biznesowym Trójmiasta, które zostanie tam stworzone, zaprojektowanych zostało siedem budynków o przeznaczeniu biurowym z funkcjami usługowymi, rekreacyjnymi i gastronomicznymi o nazwach Alpha, Bravo, Charlie, Delta, Echo, Foxtrot i Golf  oraz hotel. Realizacja inwestycji potrwać ma 10 do 15 lat. Oddanie pierwszego z biurowców o całkowitej powierzchni najmu 8,5 tys. mkw. planowane jest w trzecim kwartale 2021 roku.

Przy ulicy Droszyńskiego w Gdańsku trwa już natomiast budowa biurowca Format, który zaoferuje 16 tys. mkw. powierzchni. Firma Torus planuje oddać budynek w drugim kwartale 2021 roku. Inwestor przymierza się również do budowy boisk sportowych na terenie obiektu i przygotowuje już kolejne inwestycje w Gdyni. 

Rozbudowuje się także ciekawy architektonicznie kompleks Garnizon firmy Hossa, położony w Gdańsku Wrzeszczu w kwartale ulic Szymanowskiego, Chrzanowskiego, Słowackiego i alei Grunwaldzkiej. Powstaje w nim biurowiec Gato z 11 tys. mkw. powierzchni, który ma  być ukończony w pierwszym kwartale 2021 roku.   

W Gdańsku Wrzeszczu w budowie jest również drugi etap inwestycji Officyna. Biurowiec, który dostarczy blisko 7,3 tys. mkw. powierzchni najmu, ma być gotowy na początku 2021 roku.

Na terenie stoczni w Gdańsku, w ramach projektu rewitalizacji tych terenów, planowany jest także zielony dziesięciokondygnacyjny biurowiec C300, który ma zostać ukończony w kwietniu 2021 roku. Na 1,55 ha działce, położonej w pobliżu Europejskiego Centrum Solidarności, realizację wielofunkcyjnej inwestycji przygotowuje również firma YIT. W projekcie zaaranżowane zostały, zarówno biura, jak i mieszkania. Nowy projekt w Gdańsku realizuje też firma Cavatina.   

Gdynia przyspiesza

Jak zauważa Mateusz Strzelecki, duże ożywienie inwestycyjne widoczne jest także w Gdyni. -Zainicjowane i planowane na gdyńskim rynku biurowym inwestycje przyniosą w najbliższych latach 100 tys. mkw. nowoczesnej powierzchni – szacuje Strzelecki. 

Wiosną 2020 roku firma Vastint Poland ma ruszyć w Gdyni z budową drugiego etapu wielofunkcyjnego kompleksu Waterfront. Przy Nabrzeżu Prezydenta, w obrębie ulic Waszyngtona, Hryniewickiego i Jana Pawła II w ramach tej inwestycji zrealizowany został już budynek biurowy i hotelowy. W kolejnej fazie projektu wzdłuż pierzei ulicy Waszyngtona powstać mają dwa biurowce, które przyniosą 14,5 tys. mkw. powierzchni najmu. Docelowo istniejąca na tym obszarze zabudowa ma zostać uzupełniona o 80 tys. mkw. powierzchni mieszkalno-biurowo-usługowej.  

Jeszcze w pierwszym kwartale 2020 roku z budową inwestycji w nadmorskiej części Gdyni zamierza wystartować także Polski Holding Nieruchomości. W skład kompleksu Marina Office wejdą trzy pięciokondygnacyjne budynki biurowe o całkowitej powierzchni najmu około 27 tys. mkw. Projekt Obiekt zaoferuje blisko 24 tys. mkw. nowoczesnej powierzchni biurowej i ponad 3 tys. mkw. powierzchni handlowej na parterach budynków, gdzie znajdą się restauracje, kawiarnie i lokale usługowe. Inwestycja ma zostać zakończona w pierwszym kwartale 2022 roku. 

Staną kolejne wieże biurowe

Największą inwestycję biurową prowadzoną aktualnie w Gdyni jest natomiast 3T Office Park. W skład kompleksu, zlokalizowanego przy skrzyżowaniu ulic Kazimierza Górskiego i Sportowej w dzielnicy Redłowo, wejdą trzy wieże, dwie dziesięciokondygnacyjne i jedna trzynastopiętrowa. W pierwszej połowie 2021 roku inwestycja dostarczy na trójmiejski  rynek 54,5 tys. mkw. całkowitej powierzchni użytkowej, w tym 38,5 tys. mkw. powierzchni najmu.  

Teren Gdyni Międzytorza planuje z kolei zagospodarować PKP i Grupa Inwestycyjna Semeko. Zapowiedziana inwestycja Gdynia Centrum ma zostać zrealizowana w ścisłym centrum miasta, pomiędzy ulicami Jana z Kolna, Janka Wiśniewskiego, Wendy oraz projektowaną ulicą Nową Węglową. Staną tam zarówno budynki mieszkalne, jak również biurowe i handlowe oraz stworzona zostanie przestrzeń rekreacyjna i integracyjna.

W tym roku na rynek trójmiejski weszły m.in. takie obiekty jak: biurowiec Heweliusza 18 w Gdańsku z 10 tys. mkw. powierzchni, Hiro w gdańskim Garnizonie z 5 tys. mkw. biur, budynek Office Kokoszki B przy ulicy Budowlanych w Gdańsku z 2,4 tys. mkw. powierzchni, a także Officyna I przy alei Grunwaldzkiej w Gdańsku z 4,6 tys. mkw. biur i Fenix przy alei Zwycięstwa w Gdyni z 1,5  tys. mkw. powierzchni. Został oddany także Neon, ostatni biurowiec kompleksu Alchemia w Gdańsku Oliwie z 35,4 tys. mkw. powierzchni. 

Popyt na trójmiejskie biura większy niż rok temu

W pierwszych dziewięciu miesiącach 2019 roku, jak zauważa Mateusz Strzelecki, popyt na trójmiejskie biura był większy niż rok wcześniej. Według danych Walter Herz, wolumen transakcji najmu osiągnął w tym czasie w Trójmieście poziom prawie 75 tys. mkw. powierzchni. Do największych podpisanych umów należał kontrakt firmy Nordea na 10,8 tys. mkw. w kompleksie Olivia Star w Gdańsku, umowa firmy Jeppensen w Arkońska Business Park na 9,5 tys. mkw., UTC na 7,3 tys. mkw. w biurowcu Heweliusza 18 oraz umowy firm Dynatrace i Amazon na 4 tys. mkw. powierzchni. 

Popyt na biura w Trójmieście generują głównie firmy z sektora IT i telekomunikacji, a także handlowego i finansowego. Coraz większe zapotrzebowanie na powierzchnię widoczne jest też ze strony firm logistycznych oraz przedsiębiorstw związanych z handlem morskim i przemysłem portowym, jak również z branży TSL. 

Pomimo dużej aktywności deweloperów na rynku trójmiejskim od kilku lat stale maleje współczynnik powierzchni niewynajętej. Jak podaje Walter Herz, w Trójmieście jest niespełna 5 proc. wolnych biur. Współczynnik pustostanów w tym regionie jest najniższy w kraju. Stawki czynszowe w nowoczesnych, trójmiejskich obiektach biurowych mieszczą się w przedziale od 13 do 17 euro/mkw./m-c.

Walter Herz

Popyt na biura jest tak duży, że trzeba na nie czekać

Pomimo dużej ilości powierzchni, jaka jest teraz w budowie w największych miastach w kraju, oferta gotowych biur kurczy się. Rekordowy popyt na nowoczesne powierzchnie sprawia, że rośnie ilość umów pre-let

W ciągu trzech pierwszych kwartałów bieżącego roku w największych miastach w kraju do najemców trafiło o kilkanaście procent powierzchni biurowej więcej niż w tym samym czasie rok wcześniej. W głównych ośrodkach biznesowych w Polsce zakontraktowane zostało ponad 1,2 mln mkw. biur. Na tak dobry wynik zapracowały przede wszystkim rynki regionalne, poza Warszawą, gdzie podpisane zostały umowy łącznie na prawie 520 tys. mkw. biur, o niemal jedną czwartą więcej niż rok wcześniej, podaje Walter Herz. 

Warszawa bije koleje rekordy

Dla Warszawy najlepszy był trzeci kwartał br., w którym popyt na biura osiągnął poziom 285 tys. mkw. Jak wynika z danych Walter Herz, w ciągu dziewięciu pierwszych miesięcy tego roku absorpcja stołecznego rynku sięgnęła prawie 690 tys. mkw. To niespełna 10 proc. więcej niż w tym samym przedziale czasu w rekordowym dotychczas pod względem popytu 2018 roku, kiedy wynajętych zostało 630 tys. mkw. powierzchni. Tym samym, w tym roku Warszawa odnotowała kolejne rekordy, zarówno jeśli chodzi o rezultat uzyskany w trzecim kwartale, jak i w trzech pierwszych kwartałach bieżącego roku.     

- Na rynku warszawskim popyt znacznie przewyższa podaż. W tym roku mogliśmy obserwować wzrost udziału umów pre-let w strukturze najmu, co jest spowodowane niedoborem gotowej powierzchni w atrakcyjnych lokalizacjach biznesowych w mieście. Kontrakty zawarte w pierwszych trzech kwartałach roku, dotyczące powierzchni w budowie obejmowały prawie 30  proc. wolumenu najmu. Powierzchnia w realizowanych na stołecznym rynku budynkach jest już w połowie zakontraktowana lub zabezpieczona rezerwacjami – informuje Bartłomiej Zagrodnik, Partner Zarządzający w Walter Herz.  

- Innym trendem, jaki możemy obserwować w Warszawie jest rosnące zainteresowanie wynajmem powierzchni biurowych na rynku komercyjnym ze strony podmiotów z sektora publicznego i jednostek administracji państwowej – dodaje Bartłomiej Zagrodnik. 

W ostatnich miesiącach w Warszawie mieliśmy do czynienia z kontraktacjami na niespotykaną wcześniej skalę. mBank podpisał umowę przednajmu w Mennica Legacy Tower na 45,6 tys. mkw. powierzchni, a firma Orange Polska renegocjowała umowę w Miasteczku Orange na 44,8 tys. mkw. biur. Ponadto, T-Mobile odnowił umowę najmu na 27,4 tys. mkw. w budynku Marynarska 12.

W regionach największy popyt w Krakowie

Najlepszy wynik w regionach pod względem popytu jak zwykle należał do Krakowa. Na krakowskim rynku w okresie trzech pierwszych kwartałów br. wynajęta została prawie połowa powierzchni, jaka zakontraktowana została łącznie na rynkach regionalnych poza Warszawą. Jak podaje Walter Herz, do najemców trafiło 235 tys. mkw. powierzchni biurowych.   

Do największych transakcji zawartych w tym roku w Krakowie należał przednajem UBS na 19,3 tys. mkw. powierzchni w krakowskim kompleksie Fabryczna Office Park, odnowienie umowy przez Motorola Solutions Systems Polska na wynajem 17,1 tys. mkw. biur w budynku Green Office, przednajem firmy Sabre na 16 tys. mkw. powierzchni biurowej w Tischnera Office, umowa Google w Quattro Business Park na 12,7 tys. mkw. biur, kontrakt Akamai na 11,5 tys. mkw. w biurowcu Vinci Office Building oraz umowa Aileron w Podium Park na 10,3 tys. mkw. 

We Wrocławiu od stycznia do końca września br. wynajęte zostało natomiast tylko niespełna 70 tys. mkw. powierzchni biurowej. W Łodzi w tym czasie wolumen najmu wyniósł niemal 45 tys. mkw. Popyt na rynku łódzkim był wyższy niż przed rokiem o 30 proc.

Szybka rozbudowa segmentu biurowego na rynkach regionalnych

- Nie tylko w Warszawie, ale i na rynkach regionalnych w ostatnich miesiącach mieliśmy do czynienia z wyraźnym wzrostem ilości umów przednajmu. W regionach udział tego typu kontraktów wzrósł o jedną trzecią w porównaniu z rokiem ubiegłym. W największych miastach brakuje gotowych powierzchni, dlatego najemcy decydują się na obiekty w budowie. Zapewniają one bowiem największy wybór powierzchni. Na rynkach regionalnych, poza Warszawą w budowie jest prawie 900 tys. mkw. biur. Najwięcej powierzchni powstaje w Trójmieście, Krakowie i Wrocławiu - informuje Mateusz Strzelecki, Partner / Head of Regional Markets w Walter Herz.

I dodaje, że w regionach prężnie rozwija się też segment elastycznych powierzchni do pracy. - W ciągu pierwszych trzech kwartałów br. w największych miastach poza Warszawą operatorzy flex wynajęli niespełna 30 tys. mkw. powierzchni pod tego typu biura – podaje Mateusz Strzelecki.  

Zasoby polskiego rynku biurowego liczą już 11 mln mkw. nowoczesnej powierzchni, z czego na warszawski rynek przypada prawie 5,6 mln mkw. W okresie pierwszych dziewięciu miesięcy br. w Warszawie oddane zostało 145 tys. mkw. powierzchni. W budowie na terenie aglomeracji pozostaje prawie 800 tys. mkw. biur, w tym m.in. kompleks Varso ze 110 tys. mkw. powierzchni. Ponad połowa biur, które są w budowie w Warszawie realizowanych jest w okolicy ronda Daszyńskiego, na warszawskiej, bliskiej Woli, w tym także kilka budynków wysokościowych.   

W tym roku na stołeczny rynek weszły takie obiekty jak Spark B, Vector+, The Park 6, Wola Retro, Moje Miejsce B1, Generation Park Z, Libra Business Centre A, czy Flanders Business Park C. W czwartym kwartale deweloperzy planują oddać kolejne 120 tys. mkw. powierzchni. Ukończony ma zostać m.in. kompleks Mennica Legacy, który w dwóch budynkach zaoferuje 65 tys. mkw. powierzchni.

Trójmiasto, Kraków i Wrocław z największą ilością biur w budowie

Jak oblicza Walter Herz, pomiędzy pierwszym a trzecim kwartałem tego roku w największych miastach w kraju, poza Warszawą oddane zostało 315 tys. mkw. biur. Najwięcej nowej powierzchni przybyło na rynku krakowskim, gdzie podaż w segmencie biurowym wzrosła o ponad 90 tys. mkw. Zasoby Poznania zwiększyły się o 76 tys. mkw., głównie dzięki ukończeniu II fazy kompleksu Business Garden z 46 tys. mkw. biur. Wśród największych obiektów oddanych w tym roku znalazł się także pierwszy etap Bramy Miasta w Łodzi, V.Offices w Krakowie, a we Wrocławiu  Nowy Targ i Carbon Tower.

W trzecim kwartale br., dzięki zakończeniu budowy m.in. Imagine I&II, Avestus Real Estate, Starej Drukarni, Business House II, czy Szkoły Grohmana, łódzkie zasoby biurowe przekroczyły poziom pół miliona mkw. powierzchni i liczą już 520 tys. mkw. biur.

Najwięcej powierzchni w regionach powstaje aktualnie na rynku trójmiejskim, gdzie w budowie jest ponad 200 tys. mkw. biur, nieco więcej niż w Krakowie i we Wrocławiu, w którym realizowane jest około 170 tys. mkw. powierzchni. W stolicy Dolnego Śląska u zbiegu ulic Powstańców Śląskich i Szczęśliwej powstaje m.in. kompleks Centrum Południe, w którym oferta liczyć będzie łącznie około 85 tys. mkw. GLA.

Powierzchnie niewynajęte i czynsze

Współczynnik powierzchni niewynajętej na większości największych rynków biurowych w kraju, jak podaje Walter Herz, w ostatnich miesiącach regularnie spada. Średni poziom pustostanów wynosi zaledwie 8,5 proc. Najwięcej wolnych biur jest w Łodzi i Poznaniu – około 12 proc., a najmniej w Trójmieście – niespełna 5 proc. W Warszawie niewynajętych jest ieco ponad 8 proc. biur. W centrum miasta tylko 5 proc., ale już na przykład na Mokotowie prawie 14 proc.    

Rosnące koszty budowy spowodowały wzrost stawek czynszowych na kilku rynkach regionalnych, na których ceny w obiektach dobrej klasy mieszczą się teraz w przedziale od 11 €/mkw./m-c. do 15,5 €/mkw./m-c.

W Warszawie czynsze w najlepszych budynkach zlokalizowanych w centrum wynoszą od 17 €/mkw./m-c. do 25 €/mkw./m-c. Poza centralnym obszarem za mkw. biura trzeba natomiast zapłacić od 11 €/mkw./m-c. do 15 €/mkw./m-c.   

W nadchodzących kwartałach oczekiwany jest dalszy spadek pustostanów. Natomiast niewielki wzrost współczynnika możliwy jest w Warszawie w drugiej połowie 2020 roku po oddaniu do użytkowania rekordowej ilości nowej powierzchni. 

Walter Herz

SKO zmienia siedzibę

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie dołączyło do grona najemców biurowca Vector+. W procesie wyboru lokalizacji i negocjacji warunków najmu instytucji doradzała firma Walter Herz  

Samorządowe Kolegium Odwoławcze zdecydowało się przenieść swoją siedzibę do biurowca Vector+  położonego przy skrzyżowaniu alei Prymasa Tysiąclecia i ulicy Obozowej w Warszawie. Nowe biuro SKO o powierzchni 2 500 mkw. rozlokowane będzie na kilku piętrach w budynku. Przeprowadzka zaplanowana została na 4Q 2019 roku.

Wybrana lokalizacja zapewnia najwyższy standard miejsca pracy i pozwala na komfortową obsługę petentów. - Przestrzeń biurowa, usytuowana na czterech piętrach w budynku, ze względu na specyfikę instytucji zaaranżowana została głównie w układzie gabinetowym, a biuro podawcze mieścić się będzie na parterze. Ponadto Kolegium przeniesie własne archiwum z pokojami do czytania akt – informuje Kamila Królikowska, Senior Negocjator w Walter Herz.

To pierwsza siedziba w historii Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie, która nie będzie znajdować się w samodzielnym budynku. - Jako doradca SKO wypracowaliśmy korzyści, dzięki którym Kolegium zdecydowało się na takie rozwiązanie. Szczególną uwagę zwróciliśmy na kwestię komunikacji i standardu powierzchni, który gwarantowałby pełny komfort pracownikom, a interesantom przyjazne warunki, sprzyjające wygodnemu załatwianiu spraw urzędowych - informuje Kamil Białkowski, Negocjator w Walter Herz.   

Samorządowe Kolegium Odwoławcze to organ administracji publicznej wyższego stopnia, w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego i Ordynacji podatkowej, rozstrzygający w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego.

Vector + został oddany do użytkowania w czerwcu br. Biurowiec skupia liczne jednostki z sektora administracji publicznej i dzięki tak sprofilowanemu gronu najemców przyjął charakter instytucjonalny. Pod tym adresem mieści się m.in. Urząd miasta Warszawy. Instytucje publiczne zajmują w budynku około 9,5 tys. mkw. z 12, 8 tys. mkw. powierzchni biurowej netto, jaką oferuje obiekt.

Nowoczesny budynek biurowy składa się z sześciokondygnacyjnej i czternastokondygnacyjnej wieży, które połączone zostały transparentnym, przeszklonym, łącznikiem, na dachu którego znajdzie się ogólnodostępny taras dla pracowników. Najwyższe kondygnacje wież, z tarasem widokowym na jednej z nich, zostały zwieńczone otwartymi attykami na pełnej wysokości pięter. Wertykalny podział szklanej elewacji nadaje obiektowi szlachetnych proporcji i wielkomiejskiego charakteru. Vector + zlokalizowany jest pomiędzy stacją Kolei Mazowieckich Warszawa Koło, ulicą Obozową, aleją Prymasa Tysiąclecia i Instytutem Wysokich Ciśnień Polskiej Akademii Nauk. Budynek położony jest w odległości 3,6 km od ścisłego centrum miasta. Biurowiec stanowi dominantę przestrzenną dla tej części miasta i jest jedynym obiektem biurowym o standardzie klasy A w północno-zachodniej części dzielnicy Wola.

o Walter Herz

Walter Herz jest wiodącym na rynku, polskim podmiotem prowadzącym działalność w sektorze nieruchomości komercyjnych na terenie całego kraju. Od 7 lat firma świadczy kompleksowe oraz strategiczne doradztwo: najemcom, inwestorom i właścicielom nieruchomości. Zapewnia pełną obsługę dla sektora prywatnego jak i publicznego. Eksperci Walter Herz wspierają klientów w poszukiwaniu i wynajmie powierzchni biurowych, doradzają w przypadku projektów inwestycyjnych oraz projektów hotelowych.
Poza siedzibą w Warszawie, firma posiada odziały w Krakowie i Gdańsku. Firma Walter Herz jest twórcą Akademii Najemcy, pierwszego w Polsce projektu, który wspiera i edukuje najemców powierzchni komercyjnych z całej Polski, szkolenia są stacjonarne, prowadzone w największych miastach w kraju. W trosce o najwyższy poziom etyczny świadczonych usług wprowadziła Kodeks Dobrych Praktyk.

Coraz więcej gastronomii i usług, a mniej sklepów w Warszawie

Warszawski rynek powierzchni handlowo-usługowych, który dysponuje coraz bardziej zróżnicowaną ofertą, idzie w stronę gastronomii i rozrywki oraz innych usług kosztem handlu

Popularne galerie handlowe niewątpliwie przyciągają bogatą ofertą handlową i usługową skupioną pod jednym dachem. W miarę jednak dojrzewania w naszym kraju rynku centrów zakupowych zmieniały się też upodobania i oczekiwania klientów. Dziś na powrót rośnie popularność obszarów śródmiejskich i ulic handlowych, bo zapewniają coraz bardziej atrakcyjną i różnorodną ofertę. Zainteresowaniem cieszą się, nie tylko główne deptaki i szlaki handlowe w mieście, ale także powstające w strefach biznesowych nowoczesne kompleksy komercyjne, w których projektowana jest powierzchnia o różnym przeznaczeniu i ciekawie zagospodarowywana strefa rekreacyjna wokół budynków.   

Centra zakupowe vs ulice handlowe i obiekty wielofunkcyjne

Realizacja dużych, wielofunkcyjnych obiektów oraz rewitalizacja zabudowań pofabrycznych wiąże się także zwykle z zabudową okolicznych obszarów miejskich, które wzbogacane są o nowe place i skwery, miejsca przeznaczone do relaksu i wypoczynku. W ten sposób w Warszawie kreowane są kolejne lokalizacje handlowe i usługowe, a rozwój urbanistyki w mieście sprzyja dywersyfikacji rynku handlowego. Obok ponad 50 galerii handlowych, zlokalizowanych na terenie aglomeracji pojawiają się mniejsze, ciekawe formaty handlowo-usługowe, które równie chętnie odwiedzane są przez mieszkańców i turystów.  

I to właśnie warszawskie ulice zapewniają najszerszą ofertę gastronomiczną i rozrywkową w mieście, w odróżnieniu od oferty handlowej, która skoncentrowana jest przede wszystkim w centrach zakupowych. - W warszawskich galeriach handlowych lokale gastronomiczne wciąż zajmują zaledwie kilka procent powierzchni, a wraz z usługami kilkanaście proc. Gastronomia dominuje głównie na najbardziej reprezentacyjnych ulicach i deptakach miejskich, jak Nowy Świat, gdzie w ponad połowie lokali mieszczą się kawiarnie, restauracje i bary - informuje Bartłomiej Zagrodnik, Partner Zarządzający w Walter Herz. 

- Na Nowym Świecie bardzo chętnie wynajmowane są powierzchnie pod gastronomię i usługi.  W ostatnim czasie doradzaliśmy w procesie wyboru lokalu i negocjacji warunków najmu dwóm klientom, którzy zdecydowali się na te lokalizację. Poszukiwaliśmy lokalu dla otwartej niedawno, trzeciej już w Warszawie restauracji Charlotte i miejsca pod barowe centrum rozrywki – Zagrywki, które zostanie otwierane przez twórców warszawskiego parku trampolin Hangar 646 w trzypoziomowym lokalu o powierzchni 1500 mkw. w budynku przy Nowym Świecie 4a - wymienia Bartłomiej Zagrodnik. Dodaje, że powodzeniem wśród najemców z branży gastronomicznej cieszy się również w Warszawie ulica Świętokrzyska, Krakowskie Przedmieście, Chmielna i Poznańska.

Sklepy głównie w galeriach handlowych

Niewiele jest z kolei na stołecznych ulicach placówek handlowych z odzieżą. Zajmują aktualnie tylko kilkanaście procent łącznej powierzchni najmu. Przeważają natomiast w galeriach handlowych. Realną konkurencję dla centrów zakupowych stanowi jedynie ulica Mokotowska, przyciągająca najmodniejszy design oraz rejon placu Trzech Krzyży i placu Teatralnego, gdzie znaleźć można najbardziej luksusowe, światowe marki. Zarówno w galeriach, jak i ulicach handlowych dość szybko rośnie natomiast udział usług w wolumenie wynajmu.    

Ogromnym powodzeniem wśród klientów oraz inwestorów i najemców cieszą się powstające w stolicy obiekty typu mixed-use, w których poza biurami, projektowane są rozbudowane strefy gastronomiczne i handlowo-usługowe, jak Hala Koszyki czy Centrum Praskie Koneser. Te lokalizacje stały się gorącymi, warszawskimi adresami, przyczyniając się jednocześnie do aktywizacji swojego najbliższego otoczenia.

Wśród inwestycji biurowych, których aranżacja potwierdza wyraźnie widoczną na rynku tendencję, związaną z projektowaniem w obiektach powierzchni pod różne funkcje oraz infrastruktury uzupełniającej wymienić można także kompleks Varso Place, Elektrownię Powiśle, Browary Warszawskie, ArtN, The Warsaw HUB i Bohemę oraz przygotowywane do budowy projekty Roma Tower i Towarowa 22. Powstające obiekty dołączą do wcześniejszych tego typu warszawskich realizacji, jak Plac Unii, Royal Wilanów, Millennium Plaza, Europlex, CEDET-u, czy Centrum Marszałkowska.

Nowe lokalizacje dla gastronomii i rozrywki

- Tak pomyślane projekty są nie tylko ciekawe jako miejsca pracy, ale także wyznaczą nowe standardy dla rozwoju gastronomii i usług, stając się modnymi lokalizacjami do spędzania wolnego czasu, zabawy i odpoczynku. Nowoczesne obiekty biurowe, które zapewniają dziś także infrastrukturę uzupełniającą, dostarczają coraz więcej powierzchni usługowo-handlowych. Już na etapie projektowania aranżowana jest w nich przestrzeń przeznaczona na użytek handlu, usług i gastronomii. Na warszawskim rynku biurowym, który dysponuje dziś zasobami liczącymi 5,6 mln mkw. powierzchni, przeszło 350 tys. mkw. powierzchni przeznaczonej jest na cele usługowe. Może się nimi pochwalić około 60 proc. stołecznych biurowców – informuje Bartłomiej Zagrodnik, Partner Zarządzający w Walter Herz.  

- Jedna trzecia powierzchni handlowo-usługowej mieszczącej się w obiektach biurowych przeznaczona jest pod gastronomię. W warszawskich biurowcach funkcjonuje około 550 różnych placówek gastronomicznych, restauracji, barów i kawiarni. Przestrzeń usługowa lokowana jest zazwyczaj na parterze budynków, ale zdarza się również, że mieści się na najwyższych piętrach w wysokich budynkach. Sztandarowym, warszawskim przykładem lokalu widokowego jest rooftop bar The View znajdujący się w biurowcu Spektrum Tower położonym przy ulicy Twardej, w przypadku którego doradzaliśmy w procesie wynajmu powierzchni. Kolejne restauracje widokowe powstaną już wkrótce także na najwyższych piętrach realizowanych obecnie w Warszawie wież biurowych Varso Tower i Skyliner – wymienia Bartłomiej Zagrodnik.   

Niemniej, jak przyznaje ekspert Walter Herz, powierzchnia usługowa w biurowcach chętnie wynajmowana jest także pod kluby fitness, przedszkola, usługi finansowe, czy gabinety kosmetyczne i medyczne oraz handel.     

Odpowiednio rozbudowaną infrastrukturę towarzyszącą o charakterze usługowym deweloperzy zapewniają dziś w każdym nowym budynku biurowym w Warszawie. Podobna tendencja dotyczy także centrów zakupowych. W galeriach handlowych, których łączna powierzchnia, według danych Walter Herz, liczy aktualnie w Polsce ponad 14 mln mkw., również coraz więcej miejsca przeznaczana jest pod gastronomię i usługi oraz rozrywkę, kosztem handlu.  

Stawki czynszowe

Powierzchnię usługową przy głównych ulicach w Warszawie można wynająć już w kwocie 20 euro/mkw./m-c., np. przy Alejach Jerozolimskich na zachód od Dworca Centralnego. Za metr kw. lokalu na Nowym Świecie natomiast trzeba zapłacić już około 90 euro/mkw. miesięcznie.

Nieco niższy poziom stawek czynszowych obowiązuje w biurowcach, w których ceny wynajmu powierzchni handlowo-usługowych, w zależności od lokalizacji i prestiżu obiektu, kształtują się w przedziale od 35 euro do 55 euro za mkw. miesięcznie. Najwyżej wyceniana jest powierzchnia usługowa w lokalach usytuowanych na parterach najbardziej renomowanych biurowców, mieszczących się przy głównych szklakach handlowych w Warszawie. W takich kompleksach stawki sięgają nawet 100 euro za mkw./m-c. W budynkach biurowych oddalonych od centrum można wynająć lokal usługowy w kwocie od 15 euro za mkw. miesięcznie.

Wskaźnik pustostanów w przypadku powierzchni handlowo-usługowych na warszawskich ulicach handlowych, według obliczeń Walter Herz, oscyluje aktualnie w okolicy 12 proc. i jego poziom spada.

Walter Herz

Strategiczne działania firm z relokacją w tle

Co jest dziś istotne dla firm analizujących ofertę biurową? Jakie trendy można zauważyć na rynku najmu?

Szeroka oferta biurowa w największych miastach w Polsce, zarówno w projektach klasy A, jak i budynkach klasy B zachęca firmy do optymalizacji przestrzeni biurowych. Wybór jest naprawdę duży. Rynek biurowy w naszym kraju nie rozwijał się wcześniej w tak szybkim tempie i nie dawał tylu możliwości. Zmiana biura przynosi liczne korzyści. Weryfikacja oferty rynkowej opłaca się również firmom, które nie zdecydowały się jeszcze na przeprowadzkę i zastanawiają się nad renegocjacją swoich umów najmu. Odpowiedź na pytanie, jakie rozwiązanie wybrać przynosi zwykle porównanie dostępnych opcji rynkowych z możliwościami, jakie daje przedłużenie umowy.

- Lokalizacja ma kluczowy wpływ na funkcjonowanie firmy. Wybór biura to strategiczna decyzja dla przedsiębiorstw, ponieważ w obecnych, mocno konkurencyjnych warunkach rynkowych muszą zapewnić pracownikom komfortowe i dobrze skomunikowane miejsce pracy, oferujące dobre połączenie z siecią transportu publicznego i wygodnym parkingiem. Poza poprawą standardu przestrzeni biurowej i dojazdu, motywacją do zmiany biura dla wielu najemców jest również konsolidacja oddziałów, czy optymalizacja kosztów wynajmu. Do relokacji coraz częściej skłania także firmy chęć długofalowego zabezpieczenia opcji ekspansji w ramach tego samego budynku i elastyczności aranżacji w perspektywie przyszłego rozwoju. Stąd ogromnym powodzeniem cieszą się te obiekty biurowe, które dają możliwość szybkiego wynajmu dodatkowej powierzchni, zapewniającej od razu pełną gamę usług biznesowych - mówi Bartłomiej Zagrodnik, Partner Zarządzający w Walter Herz.  

Opcje wynajmu

Taką opcję daje wiele kompleksów biurowych, realizowanych dziś w największych ośrodkach biznesowych w kraju. W nowych biurowcach, często już na etapie projektowania aranżowana jest przestrzeń z przeznaczeniem na biura serwisowane, czy strefę coworkingową, co znacząco podnosi atrakcyjność oferty. Z tego typu rozwiązań w przypadku nagłej potrzeby korzystają bowiem firmy, które muszą szybko zorganizować dodatkowe miejsca pracy, ale nie tylko. Na wynajem stanowisk biurach współdzielonych decydują się też najemcy, którzy jednocześnie kontraktują tradycyjne powierzchnie w budynku, licząc na to że nawiązanie kontakty biznesowe z innymi użytkownikami elastycznych powierzchni przyniosą firmie korzyści.  

Powierzchnie flexi sprawdzają się również podczas realizacji przez firmę w określonym czasie większej ilości projektów. Umożliwiają wtedy poszerzenie przestrzeni do pracy na czas ich prowadzenia bez konieczności zwiększania powierzchni na stałe i płacenia za jej aranżacje.  

Strategiczne planowanie    

Bartłomiej Zagrodnik przyznaje, że rosnące koszty adaptacji powierzchni biurowych zachęcają też najemców do stosowania bardziej elastycznych form aranżacji przestrzeni. Takich, które umożliwiają późniejsze przeprojektowanie wnętrza w szybki i prosty sposób, dostosowując go do aktualnego stylu i czasu pracy zespołu. - W rezultacie biura stają się coraz bardziej elastyczne, a firmy odchodzą od projektowania dużych open space'ów na rzecz tworzenia ciekawych powierzchni do wspólnego wykorzystywania i wdrażania komfortowych dla pracowników rozwiązań – tłumaczy.

Podkreśla również, że firmy poświęcają teraz znacznie więcej uwagi kwestiom wynajmu i częściej niż wcześniej tworzą długoterminowe strategie z nim związane z uwzględnieniem przyszłej ekspansji. – Powierzchnie zabezpieczane są nawet na 2-3 lata przed zakończeniem obowiązujących kontraktów. Pozwala to podpisywać umowy bądź listy intencyjne z deweloperami jeszcze na etapie uzyskiwania pozwolenia na budowę nowych obiektów. Dzięki temu najemcy mają zagwarantowane objęcie najatrakcyjniejszych i najbardziej dopasowanych do ich potrzeb powierzchni – wyjaśnia Bartłomiej Zagrodnik. 

Okres najmu

Ekspert zwraca uwagę także na wydłużające się okresy najmu. – Dłuższe umowy spełniają, zarówno oczekiwania najemców, jak i wynajmujących. Standardem na rynku nadal jest najem pięcioletni, ale coraz częściej spotykamy się z kontraktowaniem powierzchni biurowych na 6, 7 lat, a nawet 10 lat. Pozwala to uzyskać większe pakiety zachęt dla najemców – informuje Bartłomiej Zagrodnik.

Choć koszty wynajmu biur w nowoczesnych budynkach nie są niskie to profesjonalna powierzchnia na przykład w porównaniu z całkowitymi kosztami utrzymania willi biurowej może okazać się tańsza. Tym bardziej, że relokacja otwiera możliwość poprawy funkcjonalności powierzchni i optymalizacji jej wielkości. Ponadto, wykorzystanie w nowoczesnych biurowcach energooszczędnych technologii oraz dokonywany przez ich zarządców hurtowy zakup mediów i usług sprawia, że obowiązujące w nich opłaty eksploatacyjne są konkurencyjne.    

Dodatkowo, nowe obiekty oferują, nie tylko przestrzeń do pracy, ale także zielone tarasy do rekreacji, wygodne zaplecze konferencyjne oraz szereg usług na miejscu związanych z aktywnością fizyczną, gastronomią, czy zaspokajaniem codziennych potrzeb. Co więcej, firmy zarządzające budynkami nierzadko starają się podejmować działania ułatwiające nawiązywanie kontaktów miedzy najemcami. Organizują różnego rodzaju spotkania, zajęcia grupowe i eventy. Ma to na celu budowanie relacji pomiędzy użytkownikami budynku, co może być atrakcyjne nie tylko w kontekście biznesowym, ale także pracowniczym.  

Walter Herz

CityFit z siedzibą w warszawskim Atrium Centrum

Firma CityFit, największy w Polsce operator klubów fitness czynnych 24h/7 wynajęła na swoją, nową siedzibę powierzchnię 1170 mkw. w biurowcu Atrium Centrum położonym przy alei Jana Pawła II 27 w Warszawie. W procesie wyboru optymalnej lokalizacji oraz negocjacjach warunków najmu doradzał zespół agencji Walter Herz w składzie Martyna Markiewicz (Negotiator), Kamila Królikowska (Senior Negotiator) i Mateusz Strzelecki (Partner, Head of Regional Market).

Do nowego biura, usytuowanego na najwyższym, szóstym piętrze w budynku firma przeniesie się w kwietniu przyszłego roku. Relokacja do Atrium Centrum związana jest z dynamicznym rozwojem marki i rosnącym zatrudnieniem. CityFit to największa polska sieć klubów fitness czynnych non stop, która zapewnia klubowiczom innowacyjne rozwiązania treningowe oraz pełny komfort ćwiczeń w atrakcyjnej cenie. Kluby fitness sieci CityFit mieszczą się w galeriach handlowych oraz obiektach biurowych w dużych i średnich miastach na terenie kraju.   

- Firma CityFit poszukiwała nowej przestrzeni do pracy w centrum Warszawy lub na obszarze graniczącej ze Śródmieściem bliskiej Woli. Kluczowym aspektem było, by lokalizacja zapewniała doskonałą komunikację. Klientowi zależało na konsolidacji działów, dlatego powierzchnia biura musiała być usytuowana na jednym piętrze. W wybranym biurowcu nie mogła też znajdować się firma konkurencyjna - informuje Martyna Markiewicz, Negotiator w Walter Herz.

- Istotnym czynnikiem przy wyborze był również termin dostępności biura i elastyczne podejście właściciela budynku do kwestii związanych z warunkami najmu. Biorąc pod uwagę złożoność procesu, jego realizacja przebiegła niezwykle sprawnie i zamknęła się w okresie 6 miesięcy. Było to możliwe dzięki zaangażowaniu Walter Herz i znajomości rynku przez doradców - informuje Olga Duda, Expansion Coordinator w CityFit. - Wyzwaniem był ograniczony dostęp do wolnej powierzchni biurowej  w ścisłym centrum Warszawy - dodaje Kamila Królikowska, Senior Negotiator w Walter Herz.

Atrium Centrum to kameralny, siedmiokondygnacyjny biurowiec klasy A o powierzchni 14,5 tys. mkw., oddany do użytkowania w 2001 roku. Ekskluzywny budynek firmy CPI Property Group  wyróżniają ciekawe rozwiązania architektoniczne i estetyka aranżacji. - Usytuowany w centrum Warszawy biurowiec oferuje szeroki dostęp do rozbudowanej oferty usługowej, sklepów, hoteli i restauracji, dlatego pracownicy firmy CityFit szybko odnajdą się w nowym, komfortowym miejscu pracy - opisuje Mateusz Strzelecki, Partner, Head of Regional Markets w Walter Herz.

Atrium Centrum zapewnia też m.in. przestronny parking na 212 samochodów oraz pełną infrastrukturę dla osób przyjeżdżających do pracy rowerami. W pobliżu budynku znajdują się przystanki komunikacji miejskiej i podmiejskiej. Najemcami obiektu, poza CityFit są również m.in. Dentons Business Services EMEA, Medicover, Peter Nielsen & Partners Law Office, czy KaVo Polska.

Walter Herz

Kraków wyznacza trendy w regionach

Kraków generuje niemal połowę całkowitego popytu na powierzchnie biurowe w miastach regionalnych, poza Warszawą

Krakowski rynek biurowy w regionach nie ma sobie równych. W ciągu ostatniej dekady zasoby Krakowa wzrosły czterokrotnie, do 1,36 mln mkw. nowoczesnych powierzchni. Jako znany ośrodek akademicki i popularna destynacja turystyczna Kraków jest dziś, obok Warszawy najatrakcyjniejszą lokalizacją dla międzynarodowych inwestorów oraz deweloperów realizujących projekty komercyjne w Polsce. Największą siłą napędowa dla rozwoju rynku biurowego w aglomeracji jest działalność firm z sektora nowoczesnych usług dla biznesu, które w stolicy Małopolski mają około 60 proc. udział w wolumenie najmu.   

Z danych firmy doradczej Walter Herz wynika, że do końca 2019 roku deweloperzy planują ukończyć w Krakowie realizację budynków, w których znajdzie się łącznie przeszło 110 tys. mkw. powierzchni biurowej. W pierwszej połowie br. na krakowski rynek trafiło zaś niemal 100 tys. mkw. biur, m.in. w takich obiektach jak V.Offices, Fabryczna Office Park B1, Mogilska Office, czy DOT Office F1.

Rekordowa podaż

Mateusz Strzelecki, partner i Head of Regional Markets w Walter Herz, przyznaje, że ten rok może zamknąć się w Krakowie rekordową, nową podażą, przekraczającą poziom 200 tys. mkw. powierzchni. – W ostatnich latach krakowski rynek biurowy rósł średnio około 15 proc. rocznie. A obecne tempo przyrostu podaży w mieście należy do wyjątkowych na tle miast regionalnych. Jedynie w Warszawie powstaje dziś więcej powierzchni biurowych niż w Krakowie – dodaje Mateusz Strzelecki.  

Według obliczeń Walter Herz, na krakowskim rynku w budowie jest aktualnie około 270 tys. mkw. biur. Pozwolenie na użytkowanie uzyskał także właśnie projekt Tischnera Office, zrealizowany przez Cavatina Holding, który oferuje niemal 34 tys. mkw. powierzchni biurowej. Na terenie tej, nagradzanej już inwestycji znajdzie się 2,6 tys. mkw. terenów zielonych. 

Cavatina rozpoczęła również niedawno budowę czwartego etapu kompleksu Equal Business Park przy ulicy Wielickiej,  w którym powstaje budynek z 11 tys. mkw. powierzchni i przygotowuje kolejne projekty. W rejonie dzielnicy Zabłocie, przy skrzyżowaniu ulic Klimeckiego i Nowohuckiej deweloper prowadzi też prace przygotowawcze do budowy nowego biurowca w ramach realizacji kompleksu Klimeckiego Office. W inwestycji zaprojektowane zostały dwa budynki. Pierwszy biurowiec przyniesie niemal 8 tys. mkw. powierzchni, a kolejny dostarczyć ma 28 tys. mkw. biur.  Według zapowiedzi inwestora, w ciągu najbliższych trzech lat, dzięki działalności prowadzonej przez firmę w Krakowie zasoby biurowe miasta wzrosną o blisko 78 tys. mkw. powierzchni. 

Spektakularne inwestycje

Swoje, nowe inwestycje w Krakowie wprowadza również Grupa Buma. Przy alei Bora Komorowskiego i ulicy Lublańskiej firma realizuje kompleks biurowy Tertium Business Park. Łącznie ze zrealizowanymi już przez dewelopera w tej lokalizacji budynkami Quattro Business Park, Five i Rondo Business Park obiekt tworzyć będzie nowoczesną dzielnicę biurową, oferującą ponad 115 tys. mkw. powierzchni. 

Na południu Krakowa, na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej Krakowskiego Parku Technologicznego przy ulicy Czerwone Maki  Grupa Buma prowadzi również budowę inwestycji Dot Office, która dostarczy w sumie ponad 120 tys. mkw. powierzchni biurowej. W ramach projektu powstało już siedem budynków, w tym oddany niedawno biurowiec F1 z 9,8 tys. mkw. powierzchni, a kolejne są w fazie przygotowania i realizacji. 

Grupa Buma planuje także rozpoczęcie budowy obiektu biurowego Ten Office. Zlokalizowany przy ulicy Tischnera, w sąsiedztwie ulicy Wadowickiej i Zakopiańskiej zespół dwóch budynków klasy A zaoferuje ponad 31,7 tys. mkw. powierzchni najmu. Na terenie obiektu zaaranżowane zostały strefy relaksu, w tym zielony, widokowy taras na dachu jednego z budynków oraz zielony dziedziniec, gdzie poza miejscami do wypoczynku, znajdzie się stół do tenisa stołowego oraz do gry w piłkarzyki, czy miejsce do uprawy ziół.

W Krakowie rozgrywają najwięksi deweloperzy

Na krakowskim rynku działalność prowadzi również firma Skanska. W pobliżu Dworca Głównego i Galerii Krakowskiej realizuje kompleks High5ive, który docelowo przyniesie 70 tys. mkw. powierzchni biurowej. Projekt obejmuje budowę pięciu budynków, z których dwa są już oddane do użytku. Dwa kolejne biurowce z 32 tys. mkw. powierzchni mają być gotowe w przyszłym roku, a budowa ostatniego jest przygotowywana. 

Na terenie dawnych zakładów Państwowej Wytwórni Wódek w Krakowie przy ulicy Fabrycznej firma Inter-Bud prowadzi z kolei budowę inwestycji Fabryczna City. W części biurowej obiektu - Fabryczna Office zaprojektowane zostały cztery biurowce, z których jeden został oddany, dwa są w fazie realizacji, a budowa ostatniego dopiero się rozpocznie. Ponadto w ramach inwestycji powstanie czterogwiazdkowy hotel Mercure Kraków Fabryczna City z fitness, basenem i SPA, muzeum wódki, pasaż z restauracjami oraz mieszkania i lokale usługowe. 

Wielofunkcyjny kompleks realizowany jest też w pobliżu krakowskiego ronda Mogilskiego. W Unity Center znajdą się budynki biurowe, hotel i apartamenty. W Krakowie w budowie są również kolejne etapy inwestycji Bonarka for Business. W sąsiedztwie ronda Matecznego powstaje kompleks Wadowicka 3 (31,3 tys. mkw. w trzech budynkach), w którym obecnie realizowany biurowiec ubiega się o pierwszy w Polsce certyfikat Fitwel. W trakcie budowy w aglomeracji krakowskiej jest również kompleks Zabłocie Business Park.

Poza tym, budowę nowego projektu przy ulicy Saskiej 25 w Krakowie zapowiada firma White Star. W inwestycji The Park powstać ma osiem budynków, które zaoferują łącznie 100 tys. mkw. powierzchni biurowej.

Niebywale wysoki popyt

Jak podaje Walter Herz, w pierwszej połowie tego roku na krakowskim rynku zakontraktowane zostało niespełna 140 tys. mkw. powierzchni biurowej, niemal dwukrotnie więcej niż rok wcześniej. To prawie połowa wolumenu najmu wygenerowanego w tym czasie na rynkach regionalnych, poza Warszawą.  Podobnie, jak w innych miastach, w Krakowie najwięcej biur trafiło do firm z sektora nowoczesnych usług dla biznesu.  

Na uwagę zasługuje fakt, że na krakowskim rynku podpisywanych jest w ostatnim czasie więcej umów na wynajem wyjątkowo dużych powierzchni. Do największych transakcji zawartych w ostatnich miesiącach należał rekordowy w historii krakowskiego rynku przednajem firmy UBS na 19,5 tys. mkw. powierzchni w dwóch biurowcach kompleksu Fabryczna Office Park. A także przednajem firmy Sabre na blisko 16 tys. mkw. biur w inwestycji Tischnera Office. 

Firmy, które poszukują dużych powierzchni w centralnych rejonach miasta zmuszone są do zawierania umów typu pre-let ze względu na małą ilość gotowej, wolnej powierzchni, której jest w Krakowie tylko około 10 proc.   

Ekspansja sektora BPO/SSC i rozwój elastycznych powierzchni do pracy 

Niezwykle wysoki popyt na powierzchnię biurową w Krakowie wiąże się, zarówno z ekspansją firm IT, jak i sektora BPO/SSC. Stolica Małopolski jest bowiem jednym z wiodących na świecie ośrodków, w których rozwija się rynek nowoczesnych usług dla biznesu. W 2018 roku firmy z tego sektora podpisały w Polsce umowy na ponad 400 tys. mkw. powierzchni biurowych, co stanowiło około 25 proc. całkowitego wolumenu najmu. Poza Warszawą centra obsługi biznesu w minionym roku wygenerowały ponad połowę całkowitego popytu na powierzchnię biurową. W pierwszych 6 miesiącach bieżącego roku do najemców z tej branży trafiło zaś prawie 190 tys. mkw. biur, podaje Walter Herz. 

Kraków jest też liderem w regionach, jeśli chodzi o wzrost potencjału powierzchni typu flexi. Krakowskie zasoby elastycznych biur wynoszą około 24 tys. mkw. powierzchni. W pierwszym półroczu bieżnego roku z 21 tys. mkw. tego typu powierzchni wynajętej na rynkach regionalnych, poza Warszawą, aż 13 tys. mkw. zakontraktowane zostało w Krakowie. A w nowych, krakowskich obiektach zaplanowane zostało już kolejne 15 tys. mkw. powierzchni coworkingowych. Ze stolicą Małopolski w regionach pod tym względem konkurować może jedynie Wrocław, w którym zaplecze elastycznej powierzchni liczy około 17 tys. mkw.   

Deweloperzy chętnie aranżują przestrzenie typu flexi w nowych biurowcach, ponieważ najemcy zwracają dziś uwagę nie tylko na to, czy budynek oferuje różnorodne usługi na miejscu, ale także czy zapewnia powierzchnie elastyczne i biura serwisowane. Umożliwiają one bowiem firmom szybką optymalizację zajmowanej powierzchni w przypadku wzrostu zatrudnienia, czy czasowego zapotrzebowania na dodatkową powierzchnię w trakcie prowadzenia konkretnych projektów. 

Walter Herz

Wrocław szybko zwiększa potencjał biurowy

Wrocław plasuje się w ścisłej czołówce najdynamiczniej rosnących rynków biurowych w Polsce

W głównych ośrodkach biznesowych, poza Warszawą, powstaje teraz łącznie około 900 tys. mkw. powierzchni biurowych. Z tego we Wrocławiu, który obok Krakowa wiedzie prym w regionach, w budowie jest około 210 tys. mkw. biur. Według danych Walter Herz, zasoby stolicy Dolnego Śląska liczą dziś przeszło 1,1 mln mkw. powierzchni, co stanowi ponad 10 proc. zaplecza biurowego, jakim dysponują największe ośrodki miejskie w kraju. Wrocław należy do wąskiego grona najszybciej rozwijających się rynków biurowych w Polsce. Co roku zwiększa swoją ofertę średnio o kilkanaście procent.   

Wysoka chłonność rynku

W pierwszym półroczu bieżącego roku trzy miasta: Kraków, Wrocław i Trójmiasto wygenerowały ponad 70 proc. całkowitego popytu na powierzchnie biurowe w miastach regionalnych, poza Warszawą. Wolumen transakcji najmu w aglomeracji wrocławskiej był jednak w tym okresie niższy od odnotowanego rok wcześniej w tym samym czasie. - W pierwszej połowie 2019 roku na wrocławskim rynku w większości zawierane były umowy typu pre-let. Przyczyną tego jest brak wolnych biur w gotowych budynkach. Współczynnik powierzchni niewynajętej w mieście obniżył się do poziomu 9 proc. Firmy, które poszukują przestrzeni kilku tysięcy metrów kw. mają trudności ze znalezieniem biura w oddanych biurowcach - informuje Mateusz Strzelecki, Partner i Head of Regional Markets w Walter Herz.      

- Popyt na wrocławskie biura od dwóch lat plasuje się na rekordowo wysokim poziomie. Choć w początkowych miesiącach bieżącego roku zapotrzebowanie na powierzchnię nadal było bardzo duże, kolejne miesiące okazały się słabsze,  co nie oznacza jeszcze, że tegoroczna chłonność rynku okaże się niższa od notowanych w ostatnich latach. Tym bardziej, że oferta rynku biurowego we Wrocławiu stale się zwiększa. Kilka inwestycji, będących w końcowej fazie realizacji, ma zostać oddanych jeszcze w tym roku. A do końca 2021 roku rynek wrocławski wzrośnie o około 250 tys. mkw. biur. Duże firmy deweloperskie szykują już następne projekty we Wrocławiu, które dostarczą na rynek kolejne 100 tys. mkw. – dodaje Mateusz Strzelecki. 

Nowe biurowce

Na wrocławski rynek weszły w tym roku m.in. takie budynki jak City One, Żmigrodzka 83, STReet Point, SQ Business Center Wrocław, czy ostatnio ukończony przez Cavatinę Holding kompleks Carbon Tower, oferujący ponad 19 tys. mkw. powierzchni.  

Pierwsi najemcy wprowadzają się też już do biurowca Nowy Targ firmy Skanska. Inwestycja, która usytuowana jest między placami Nowy Targ i Dominikańskim w południowej części Wrocławia, przyniosła ponad 21 tys. mkw. powierzchni.

Przy ulicy Powstańców Śląskich i Szczęśliwej we Wrocławiu Skanska prowadzi również budowę projektu Centrum Południe, w którym docelowo znajdzie się około 85 tys. mkw. powierzchni. W pierwszym etapie budowy powstają dwa budynki, które przyniosą ponad 26 tys. mkw. biur. Ich realizacja ma się zakończyć w drugim kwartale 2020 roku.

Kompleksy w trakcie realizacji

W stolicy Dolnego Śląska powstają najwyższej klasy obiekty biurowe, które są jednymi z największych kompleksów w Polsce. Nowe projekty oparte są na najnowszych rozwiązaniach technologicznych oraz ekologicznych i coraz częściej budowane w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Jednym z nich jest inwestycja firmy Vastint, budowa której ma zakończyć się w grudniu br. Realizacja drugiej fazy projektu Business Garden Wrocław, położonego przy ulicy Legnickiej, przyniesie 79 tys. mkw. nowoczesnej powierzchni biurowej. To największa inwestycja, która realizowana jest aktualnie w miastach regionalnych, poza Warszawą. Kompleks zaoferuje łącznie 117 tys. mkw. powierzchni.    

Echo Investment realizuje zaś przy ulicy Na Ostatnim Groszu inwestycję West 4 Business Hub. Obiekt, który dostarczy przeszło 80 tys. mkw. powierzchni biurowej, stanowi kontynuację inwestycji, w której powstały budynki West Gate i West Link. W pierwszym biurowcu West 4 Business Hub, który ma zostać oddany w trzecim kwartale 2020 roku, znajdzie się ponad 15,5 tys. mkw. powierzchni.  Deweloper zapowiedział już rozpoczęcie jeszcze w tym roku budowy swojej następnej inwestycji we Wrocławiu.  

Przed końcem 2019 roku Grupa Buma planuje natomiast zakończyć budowę drugiego biurowca we wrocławskim kompleksie Cu Office, położonym przy ulicy Jaworskiej. W czwartym kwartale br. budynek dostarczy 10,6 tys. mkw. powierzchni biurowej. W centrum Wrocławia trakcie budowy jest również biurowiec City 2 firmy Archicom, który w drugim kwartale 2020 roku przyniesie miastu kolejne 12 tys. mkw. biur. 

Planowane obiekty

W planach są też następne, duże projekty. Firma i2 Development przygotowuje do budowy wielofunkcyjny obiekt, w którym powstaną lokale biurowe, mieszkaniowe i usługowe.

Do startu przygotowywane są też inwestycje w Porcie Popowice, który jest jednym z największych obszarów inwestycyjnych we Wrocławiu, obejmującym 14 ha. Plany zakładają, że na tym terenie powstanie ponad 2,5 tysiąca mieszkań, przestrzenie komercyjne oraz rekreacyjne. W tej lokalizacji wkrótce rozpocząć się ma budowa pierwszego budynku biurowego o powierzchni 13 tys. mkw. powierzchni użytkowej. 7-kondygnacyjny obiekt wyróżniać ma przeszklona elewacja z układem pionowych oraz poziomych przesłon, przypominających żyletki, tworzących naprzemienny rytm architektoniczny. Firma Vantage Development planuje zakończyć realizację biurowca do połowy 2021 roku.

Swoją kolejną, wrocławską realizacje szykuje również firma Develia. Na 5,5 ha działce przy ulicy Kolejowej deweloper zamierza wybudować nowoczesny obiekt biurowy.

Usługi dla biznesu najsilniejszą grupą najemców

Największe zapotrzebowanie na powierzchnie biurowe we Wrocławiu zgłaszają firmy z branży IT. Wśród  najemców wybija się sektor BPO/SSC, który nie tylko w stolicy Dolnego Śląska jest głównym najemcą nowoczesnych powierzchni biurowych. Branża zatrudnia w aglomeracji wrocławskiej 48 tys. osób, co stanowi około 15 proc. zatrudnienia w sektorze w Polsce i zajmuje w mieście około połowę dostępnej powierzchni biurowej. W pierwszym półroczu 2019 roku najemcy z sektora nowoczesnych usług dla biznesu wynajęli w największych ośrodkach w kraju około 190 tys. mkw. biur, generując w tym czasie 25 proc. całkowitego popytu na powierzchnie biurowe. W tym wolumenie najmu największy udział miał Kraków i Wrocław, jako główne ośrodki sektora BPO/SSC w Polsce.   

Szerokie plany firm sektorowych świadczą o wysokiej ocenie naszego rynku pod względem inwestycyjnym. Przekłada się to także bezpośrednio na decyzje inwestorów, którzy na naszym rynku realizują projekty biurowe i rozbudowują portfolio posiadanych nieruchomości.   

Największe transakcje inwestycyjne

Potwierdzeniem dużego zaangażowania inwestorów we Wrocławiu była m.in. największa transakcja odnotowana w regionach w pierwszej połowie br. Filipiński holding ISOC za prawie 190 mln euro zakupił trzy biurowce wchodzące w skład kompleksu Business Garden we Wrocławiu oraz gdański Argon usytuowany w kompleksie biurowym Alchemia.

Podobnie, jak na wszystkich największych rynkach regionalnych w Polsce, we Wrocławiu dynamicznie rozwija się także zasób powierzchni flexi. Międzynarodowi operatorzy elastycznych biur zwiększają w mieście swój potencjał. W drugim kwartale br. m.in. Spaces, coworkingowy dostawca kreatywnej przestrzeni do pracy wynajął w wielofunkcyjnym centrum Wroclavia 2,7 tys. mkw. powierzchni biurowej.

Walter Herz

Urzędnicy w nowoczesnych biurowcach

Najwięcej powierzchni biurowych w Warszawie wynajmują firmy z branży bankowości, usług finansowych i ubezpieczeń, ale na rynek wkracza także sektor publiczny

- Instytucje publiczne w ostatnim czasie wykazują zauważalnie większe zainteresowanie wynajmem powierzchni w nowoczesnych biurowcach, zarówno w Warszawie, jak i w największych miastach w Polsce. Zmiana siedziby to w przypadku wielu urzędów konieczność, ponieważ stan budynków, w których się mieszczą nie spełnia dzisiejszych wymogów i standardów. Nierzadko wymagają one kapitalnych remontów. Możliwe do osiągnięcia korzyści, które niesie relokacja takich podmiotów do nowych lokalizacji, zarówno nowopowstałych budynków, jak i starszych ale spełniających określone parametry pozwala sądzić, że sektor państwowy stanie się niebawem poważniejszym graczem na rynku biurowym - mówi Bartłomiej Zagrodnik, Partner Zarządzający w Walter Herz. 

Z danych Walter Herz wynika, że instytucje publiczne wynajmują w Warszawie średnio około 60 tys. mkw. nowoczesnych powierzchni biurowych rocznie. Potencjał tej grupy najemców, jak twierdzi Bartłomiej Zagrodnik, jest jednak znacznie większy. - Zapotrzebowanie na biura w nowych budynkach zgłaszają instytucje rządowe, jednostki samorządowe, urzędy centralne i lokalne, jak również instytucje europejskie. W ostatnim czasie pośredniczyliśmy w wynajmie przez spółki skarbu państwa kilkunastu tysięcy mkw. powierzchni biurowych – informuje. 

- Ta grupa najemców potrzebuje kompleksowego doradztwa i wsparcia w zakresie wynajmu, dlatego zdecydowaliśmy się zorganizować w Akademii Najemcy Walter Herz szkolenie skierowane właśnie do instytucji publicznych, które odbędzie się w Warszawie w najbliższą środę – dodaje Bartłomiej Zagrodnik.    

Szerokie możliwości optymalizacji umów

Ekspert zaznacza, że pole do optymalizacji w przypadku jednostek administracji państwowej jest bardzo duże ponieważ umowy, na których bazują urzędy na ogół zawierają wiele nierynkowych zapisów i kosztów. - Dotyczy to także układów funkcjonalnych i aranżacji zajmowanych powierzchni, wyposażenia i rozwiązań technologicznych. Biura, w których mieści się administracja zwykle nie są efektywne pod względem funkcjonalności powierzchni i jej dostosowania do rzeczywistych potrzeb zespołu pracowników. Nie zapewniają też komfortu pracy ze względu na brak odpowiedniej wentylacji, oświetlenia, podziału, czy zaplecza techniczno-administracyjnego – przyznaje.  

- Poza poprawą standardu biura, relokacja siedziby może przynieść urzędom ograniczenie kosztów związanych z utrzymaniem powierzchni - podkreśla  Bartlomiej Zagrodnik. - Stopień oszczędności uzależniony jest od wielu czynników i konkretnych oczekiwań danego podmiotu. Pomimo dość wysokiego poziomu stawek czynszowych obowiązujących w nowoczesnych budynkach, przeprowadzka może oznaczać dla urzędów ograniczenie całkowitego kosztu wynajmu z uwagi na efektywniejsze wykorzystanie zajmowanej powierzchni, niższe opłaty eksploatacyjne i brak dodatkowych opłat związanych z konserwacją budynków. Nowe kompleksy biurowe zapewniają ponadto szeroki serwis i większe bezpieczeństwo w zakresie dostępu do obiektów i infrastruktury technicznej. Ważnym aspektem jest też wykorzystanie istniejących układów aranżacji w budynkach kilkuletnich – wyjaśnia Bartłomiej Zagrodnik.   

Wymagania instytucji państwowych

Należy przyznać, że najemcy z sektora publicznego mają dość sprecyzowane wymagania dotyczące powierzchni biurowych. Stawiają przeważnie na przestrzeń, która daje możliwość podziału na gabinety i oczekują zwykle kompleksowej aranżacji oraz wykończenia powierzchni. Wysokość miesięcznego czynszu musi być ściśle określona i zabudżetowana. Podpisywane kontrakty rzadko zawierają też zapisy związane z zabezpieczeniem umów najmu, mimo że to standard na rynku nieruchomości komercyjnych. Instytucje państwowe to jednak pożądani najemcy, których status sam w sobie gwarantuje stabilność najmu, zainteresowani dużymi powierzchniami i wieloletnimi umowami, którzy często zabezpieczają sobie także możliwość pierwokupu budynków.   

Sektor publiczny na rynku biurowym obecny jest zaledwie od kilku lat. Z racji lokalizacji większości jednostek administracji państwowej, najemcy instytucjonalni najwięcej umów zawierają w Warszawie. Jako pierwsza w 2010 roku powierzchnię komercyjną wynajęła Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która weszła na 16 tys. mkw. w warszawskim kompleksie Poleczki Business Park. W tym czasie powierzchnię w Adgar Plaza wynajął też Urząd Zamówień Publicznych. 

Kontrakty na duże powierzchnie 

Z danych Walter Herz wynika, że w 2012 roku instytucje publiczne zakontraktowały już niespełna 70 tys. mkw. komercyjnych powierzchni biurowych. Jeszcze bardziej owocny był rok 2014, kiedy spółki skarbu państwa wygenerowały na rynku warszawskim kilkanaście procent popytu na biura. Do jednych z największych transakcji należał kontrakt Urzędu Rejestracji Leków na 13 tys. mkw. powierzchni w Adgar Park West. Znaczące umowy zawarły w tym czasie także m.in.  Główny Inspektorat Transportu Drogowego, Urząd Lotnictwa Cywilnego i Agencja Nieruchomości Rolnych.

Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej Frontex weszła zaś w Warsaw Spire na powierzchnię 14,6 tys. mkw., a najemcą 6,2 tys. mkw. powierzchni w tym samym kompleksie zostało Centrum Unijnych Projektów Transportowych. Jedną z największych umów najmu podpisanych w 2015 roku przez podmiot państwowy był kontrakt Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń na wynajem 17,5 tys. mkw. powierzchni w budynku Konstruktorska Business Center. 

W 2015 roku siedzibę zmieniały również spółki z grupy Poczty Polskiej, które wynajęły łącznie 18 tys. mkw. w Domaniewska Office HUB, jak również Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które ulokowało się w budynku Foksal City. Polskie Sieci Elektroenergetyczne wynajęły zaś biuro o powierzchni 7,1 tys. mkw. w Delta Eurocentrum Office Complex przy alejach Jerozolimskich w Warszawie, a Urząd Komunikacji Elektronicznej przeniósł się do biurowca przy ulicy Kasprzaka.

Coraz więcej urzędów w nowych biurowcach

Do znaczących kontraktów  podpisanych w ciągu ostatnich pięciu lat należała również umowa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która w kompleksie Poleczki Park przedłużyła wynajem powierzchni 17,5 tys. mkw., wynajem przez PKP 17 tys. mkw. biur w West Station, czy umowa na powierzchnię 14,8 tys. mkw. podpisana przez KNF w biurowcu Piękna 2.0. Ponadto siedzibę przeniosła też spółka PKP Cargo, która w katowickim kompleksie A4 Business Park wynajęła 8 tys. mkw. biur.  

Do najemców instytucjonalnych, którzy wybrali nowoczesne budynki biurowe należy również Agencja Rynku Rolnego, która w Karolkowa Business Park zajęła 10 tys. mkw., Gaz-System, który w kompleksie Cristal Park rozlokował się na powierzchni 9,2 tys. mkw., Urząd Komunikacji Elektronicznej, który w budynku G9 zajął 8,1 tys. mkw., czy Zarząd Transportu Miejskiego, który w 2017 roku przedłużył umowę najmu na siedzibę w JM Tower na powierzchnię 7,3 tys. mkw.

W 2018 roku Fundacja Polskiego Funduszu Rozwoju w warszawskim Cedecie wynajęła z kolei 10,3 tys. mkw. A w lipcu bieżącego roku Bank Gospodarstwa Krajowego wynajął 12,4 tys. mkw. w położonym w sąsiedztwie warszawskiego Dworca Centralnego kompleksie Varso Place. 

Walter Herz